Orkandy Południowe

Przyrodnicze fakty o często pomijanych Orkandach Południowych. 

Południowe Orkady są często zapominaną opcją podróży na Antarktydę.

Pomimo panujących trudnych warunków (obszar tundry Wysp Morza Szkockiego) są domem i dużym zasobem dzikiej przyrody.Znaczna część przyrody reprezentowana jest przez: pingwiny, foki, ptaki morskie i wieloryby ( chociaż z powodu masowych polowań na wieloryby mogą one być niestety rzadkością w tym regionie).Chociaż Południowe Orkandy mają do zaoferowania o wiele więcej niż jedenaście gatunków zwierząt, poniższa lista zawiera te najbardziej popularne, a także kilka ciekawych faktów na ich temat.

# 1  Pingwiny Adeli

Najbardziej rozpoznawalny gatunek pingwina na Antarktydzie. Tworzy prawdopodobnie największe kolonie lęgowe pośród wszystkich pingwinów. Nazwa pochodzi od nazwy lądu Adeli, na którym został odkryty w 1840 roku. Należy jednak zauważyć, że ludzie znali te ptaki znacznie wcześniej i najprawdopodobniej już sam James Cook podczas swojej drugiej wyprawy obserwował je na Sandwichu Południowym (1775 rok).
szczególnie młode ptaki są zdolne do dalekich wędrówek na północ – stwierdzono je np. w Australii, Nowej Zelandii oraz na wielu subantarktycznych wyspach. W niektórych częściach areału również dorosłe osobniki są zmuszone do dalekich podróży. Ptaki z regionu Morza Rossa migrują średnio na odległość około 13 000 km w ciągu roku, do terenów zimowego żerowania i z powrotem, a najdłuższa odnotowana migracja to 17 600 km.

Obecnie te ptaki, będące ikoną Antarktyki, stanowią lwią część ptasiej biomasy tych obszarów i dlatego są ważnym gatunkiem wskaźnikowym, informującym o stanie środowiska, w którym żyją. Z tego też powodu są objęte monitoringiem, który prowadzi również Polska na odległej Wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych.

# 2  Pingwiny białopłetwe (gentoo)

Nikt nie jest pewien, dlaczego słowo „gentoo” zostało zastosowane do tego gatunku pingwinów, chociaż mogło pochodzić od portugalskiego słowa gentio, które odnosi się do gojów.
Pingwiny Gentoo są trzecim co do wielkości gatunkiem pingwinów na świecie.
W przeciwieństwie do innych pingwinów, dżentelmeni nie mają rocznego cyklu migracji, a ich waga i wzrost rośnie wraz z oddalaniem się od Półwyspu Antarktycznego.

Pingwiny Gentoo rozmnażają się tylko w obszarach wolnych od śniegu i lodu, a czystość jest niezbędna: jeśli obszar lęgowy w ubiegłym roku jest pokryty odpadami lub zbyt zbyt zdeptany, pingwiny Gentoo przeniosą się. Pingwin ten jest jedynym gatunkiem w regionie Półwyspu Antarktycznego, którego liczba i rozmieszczenie rośnie.

Pingwiny maskowe nazywane są „pingwinami łamiącymi kamienie”, nie dlatego, że zbierają kamienie do budowy gniazd, ale ponieważ ich pisk jest tak przeszywający, że mówi się, że łamią kamienie. Poza sezonem lęgowym pingwiny na pasie podbródkowym często gromadzą się na górach lodowych.

To gatunek pingwina z charakterystyczną, piękną maską na głowie. Maska jest utworzona przez czarną czapeczkę na wierzchu głowy i czarną kreskę biegnącą pod dziobem w kierunku potylicy.

Ptaki te, jak wielu przedstawicieli swej rodziny, wyspecjalizowały się w poszukiwaniu niewielkich morskich bezkręgowców, które w chłodnych wodach występują bardzo obficie. Organizmy te występują gromadnie, często w ogromnych ilościach w głębszych, chłodnych wodach oceanu. Pingwiny w poszukiwaniu zdobyczy potrafią długo nurkować. Pingwiny maskowe to wytrwali łowcy, pożywienia szukają kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt kilometrów od brzegu.

# 4  Petrele antarktyczne

Petrele antarktyczne należą do gatunku stadnego, zarówno na morzu jak i w okresie gniazdowania. Kolonie tych ptaków liczą od kilkunastu do ponad 200 tysięcy par. Występuje praktycznie na całym obszarze Oceanu Południowego. Zakłada swoje gniazda także na Antarktydzie. Znane są kolonie położone nawet do 250 kilometrów od wybrzeża.

Gniazdują zwykle na wolnych od śniegu klifach oraz skałach. Gniazdo zwykle jest umiejscowione w szczelinach skalnych. Podobnie jak i inne burzykowate, tak i petrel składa zwykle w październiku lub listopadzie jedno jajko. Okres inkubacji wynosi 45-48 dni. Młode pisklęta z jednego stada przebywają najczęściej razem następnie przez okres 42- 47 dni.. Co ciekawe, w wiek dojrzały wchodzi zwykle 70-80% procent z wylęgu. Dbałość rodziców o potomstwo jest bardzo dobra. Dieta petreli to głównie kryl, ale także ryby i małe kałamarnice łowione zarówno z powierzchni jak i poprzez nurkowanie.

Dzielą cechę charakterystyczną z innymi członkami rodziny Procellariidae, tworząc w żołądku olej, który może być wykorzystywany jako źródło pożywienia podczas długich lotów, kumulowany w celu nakarmienia młodych lub rozpylany na drapieżniki.

# 5  Petrele śnieżne

Petrel śnieżny należy do średnich ptaków. Mierzy 30-40 cm, waży 200-600 g. Rozpiętość skrzydeł wynosi 76-79 cm.  Najbardziej charakterystyczną cechą tych ptaków jest śnieżnobiałe upierzenie od którego jaskrawo odcinają się czarne oczy, nogi oraz dziób. W obrębie tego gatunku znane są dwa podgatunki – różnią się przede wszystkim wielkością dziobu. Petrele należące do podgatunku – Pagodroma nivea major  – mają swoje siedliska przede wszystkim w rejonie archipelagu Płd. Szetlandy, i w rejonie Morza Rossa, drugi podgatunek – o większej liczbie przedstawicieli ma swoje kolonie głównie na Płw. Antarktycznym, na kontynencie Antarktydy i na pozostałych wyspach Oceanu Południowego.

Petrel jest gatunkiem kolonijnym. Budują swoje gniazda najczęściej w rozpadlinach skalnych na klifach przybrzeżnych, chociaż znane są przypadki zakładania gniazd nawet do 350 km w głąb kontynentu. Okres lęgowy trwa od połowy września do listopada. Petrele są w zasadzie monogamiczne. Składają jedno jajko a okres inkubacji trwa zwykle ok. 40-50 dni. Co ciekawe, jeżeli miejsca lęgowe są zamarznięte, to ptaki nie przystępują do lęgu.

# 6  Kormorany niebieskooki (antarktyczny)

Kormoran antarktyczny jest dużym ptakiem o długości ciała przekraczającej 75 cm, rozpiętości skrzydeł równej 125 cm i masie ciała do 3 kg.

# 7  Kotiki (uchatka)

# 9  Sejwale

Tworzy niewielkie grupy. Wieloryb ten nurkuje na niewielkie głębokości, zwykle o świcie na 5-15 minut w celu żerowania. Odbywa dalekie wędrówki. Latem na żerowiska w wodach polarnych, zimą w rejony cieplejsze – na rozród. Sejwal żyje około 65 lat. Odżywia się planktonem (głównie widłonogi i kryl), a także głowonogami, niewielkimi rybami. Ciąża trwa 10-12 miesięcy. Samica rodzi zwykle jedno młode o długości 450-480 cm. Matka karmi młode przez 6-9 miesięcy.

Dzienna racja pokarmu to blisko 900 kg żywej masy. To najszybciej pływający waleń na świecie. Osiąga prędkość 50 km/h.

# 10  Humbaki

Ciało humbaka może osiągać długość 17 m i wagę 65 ton. Samce są nieznacznie większe od samic. Jest gatunkiem silnie zagrożonym wyginięciem w środowisku naturalnym w nieodległej przyszłości. W XX w. wielorybnicy zabili 97% populacji humbaka.

Humbak jest wielorybem bardzo aktywnym i energicznym. Często wyskakuje gwałtownie nad wodę na znaczną wysokość, po czym spada do niej z głośnym pluskiem. Jego zwyczajem jest także głośne uderzanie płetwą piersiową o powierzchnię wody, co robi leżąc na boku. Latem wieloryb ten żeruje w wodach chłodniejszych (bogatszych w pożywienie), zimą migruje do mórz strefy umiarkowanej i tropikalnej dla rozrodu. Żyje w luźnych, ciągle zmieniających się grupach liczących od 4 do 10 osobników. Więzi społeczne, poza tą między matką i dzieckiem, nie są silne, często trwają zaledwie kilka dni lub kilka godzin.

Samica rodzi zwykle co 2 -3 lata 1 młode. Ciąża trwa ok. 1 roku.

# 11  Płetwal błękitny

Płetwal błękitny jest największym zwierzęciem jaki kiedykolwiek żył na Ziemi. Jego ciało osiąga długość 30 m, waga wynosi do 150 ton. Sam język waży ok. 3000 kg, a serce 600-700 kg. Samica jest większa od samca. Ubarwienie tego walenia jest ciemnoszare z błękitnym odcieniem, jaśniejsze na brzuchu i bokach. Czasami występują niewielkie, nieregularne, białawe plamy. Płetwa grzbietowa jest niewielka, położona daleko w tyle. Na stronie brzusznej występują liczne fałdy skórne. Fiszbin jest stosunkowo drobny, czarny. Otwory nosowe zaopatrzone są w zawory zapobiegające wlewaniu się wody do płuc.